چگونه از تشکیل و تجمع باکتری در هوای فشرده جلوگیری کنیم ؟
کمپرسورهای هوا به بخشی جدایی ناپذیر در صنایع مدرن امروزی تبدیل شده‌اند. نقش کمپرسورهای هوا در صنایع مختلف به قدری زیاد و گسترده می‌باشد که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. با این‌حال کمپرسورهای هوا می‌توانند عامل ایجاد خطرات زیادی نیز شوند. یکی از این خطرات که در صنایع غذایی و بهداشتی، اهمیت بیشتری نیز پیدا می‌کند، تجمع باکتری در هوای فشرده می‌باشد.
باکتری‌ها و میکرو ارگانیسم‌های خطرناکی وجود دارند که در صورت بلعیده شدن و یا حتی تنفس، ایجاد بیماری‌های شدید و حتی مرگ می‌کنند. پس لازم است تا اقدامات پیشگیرانه‌ای برای جلوگیری از تجمع باکتری‌ها در هوای فشرده انجام پذیرد. در این مقاله به خطرات تجمع باکتری در هوای فشرده و راه‌های تشخیص جلوگیری از آن خواهیم پرداخت.
خطرات باکتری و میکرو ارگانیسم‌ها در هوای فشرده :
باکتری‌ها و ویروس‌ها، نمونه‌هایی از میکرو ارگانیسم‌ها می‌باشند که عامل ایجاد بیماری‌های مختلفی هستند. بیشترین نگرانی مربوط به باکتری‌ها می‌شود چراکه ویروس‌ها برای تکثیر نیازمند میزبان می‌باشند و به همین دلیل نمی‌توانند به مدت طولانی در کمپرسورهای هوا زنده بمانند. اما باکتری‌ها نه تنها زنده خواهند ماند، بلکه در شرایط مناسب می‌توانند به راحتی تکثیر شوند.
بلعیدن برخی از میکرو ارگانیسم‌ها در غذا و دارو می‌تواند باعث مرگ شود. حتی تنفس برخی از میکرو ارگانیسم‌های خطرناک نیز برای مرگ کافی‌ست. برای مثال بلعیدن باکتری اشریشیا کلی، سبب مختل شدن دستگاه گوارش و در نهایت مرگ بیمار خواهد شد.
ویژگی‌های باکتری‌ها و میکرو ارگانیسم‌ها :
1 – عبور از فضای تنگ :
باکتری‌ها بسیار ریز و کوچک می‌باشند و به راحتی نمی‌توان آنها را مشاهده کرد. اغلب، مشاهده باکتری‌ها تنها با میکروسکوپ‌های نوری و الکترونی امکان پذیر می‌باشد.
اندازه باکتری‌های ریز بین 1 تا 3 میکرومتر بوده و به راحتی می‌توانند از فضاهای تنگ و طیف وسیعی از فیلترها عبور کنند. به همین دلیل انجام دادن اقدامات پیشگیرانه تا حد زیادی به اجتناب از تجمع باکتری‌ها در هوای فشرده کمک خواهد کرد.
2 – تکثیر زیاد :
میکرو ارگانیسم‌ها موجوداتی زنده بوده و در صورت مساعد بودن شرایط به سرعت تکثیر می‌شوند. با اینکه میکرو ارگانیسم‌ها بسیار ریز و میکروسکوپی می‌باشند اما به دلیل سرعت تکثیر بالایی که دارند، با گذشت زمان می‌توانند تبدیل به عاملی بسیار خطرناک شوند.
عموما میکرو ارگانیسم‌ها برای رشد و تکثیر نیازمند محیطی مرطوب و تاریک می‌باشند. همچنین برخی از آلاینده‌ها همچون روغن کمپرسور ، سرعت تکثیر آنها را افزایش می‌دهد.
پس برای جلوگیری از این امر لازم است تا کمپرسور را از آلاینده‌هایی چون ذرات روغن تمیز کرده و آب جمع شده را تخلیه کنیم.
3 – پخش شدن سموم و بیماری‌ها :
برخی از باکتری‌ها در صورت تماس با مواد غذایی یا دارویی می‌توانند بیماری‌های شدید و حتی مرگ مصرف کننده را رقم بزنند. از باکتری‌های بسیار خطرناک می‌توان به اشریشیا کلی، سالمونلا و شیگلا اشاره کرد که سالانه جان صدها نفر را در سراسر جهان می‌گیرد.
پس برای جلوگیری از چنین اتافاقات ناخوشایندی لازم است تا جلوی جمع شدن باکتری‌ها در هوای فشرده را گرفت.
علاوه بر این، باکتری‌ها و کپک‌ها باعث مسموم شدن هوا می‌شوند. اگر درصد مسمویت هوا بالا باشد، تنفس آن باعث ایجاد بیماری‌ها و حساسیت‌های شدید و حتی مرگ می‌شود.
خطرات هوای مسموم برای افرادی که دچار بیماری‌های ریوی، آسم و حساسیت‌های آلرژیک شدید هستند، بیشتر است.
در نتیجه حتی اگر از هوای فشرده برای تولید محصولات خوراکی و بهداشتی استفاده نمی‌کنید، لازم است تا از تجمع باکتری‌ها در سیستم هوای فشرده خود جلوگیری نمایید.
عوامل محیطی کمک‌کننده به تشکیل میکرو ارگانیسم‌ها در سیستم هوای فشرده :
میکرو ارگانیسم‌ها به عنوان موجودات زنده به مقداری آب برای زندگی کردن و تداوم حیات نیاز دارند. رشد میکرو ارگانیسم‌ها در محیط‌‌های گرم و مرطوب افزایش یافته و وجود آلاینده‌هایی چون ذرات روغن می‌تواند رشد آنها را سرعت بیشتری ببخشد. میزان رطوبت مورد نیاز برای هر باکتری و قارچ بسته به گونه آن دارد.
بطور کل میکرو ارگانیسم‌ها برای حیات و رشد به شرایط زیر نیز دارند:
• آب : هر میکرو ارگانیسمی برای رشد و بقا به آب نیاز دارد. پس یا خشک کردن کمپرسور از آب می‌توان از تجمع ویروس‌ها و باکتری‌ها در هوای فشرده جلوگیری کرد.
• گرما : گرما یکی از مهم‌ترین پارامترها برای رشد هر میکرو ارگانیسمی می‌باشد. همانطور که برای جلوگیری از فاسد شدن غذا، آن را درون یخچال قرار می‌دهیم، برای جلوگیری از تجمع باکتری در هوای فشرده نیز لازم است تا دمای کمپرسور را پایین نگه داریم.
• غذا : شاید بنظر شما میکرو ارگانیسم‌ها به غذا نیاز نداشته باشند اما این موجودات زنده نیز مانند سایر موجودات برای رشد و بقا نیازمند غذا می‌باشند. نوع غذای میکرو ارگانیسم‌ها با هم تفاوت زیادی دارند. برخی از میکرو ارگانیسم‌ها فتوسنتز و برخی دیگر از مواد آلی چون قند چربی و یا مواد غیر آلی چون دی‌اکسید کربن، تغذیه می‌کنند. آنچه که مشهود می‌باش این است که با حذف آلاینده‌هایی چون روغن می‌توان شرایط را برای بقا و رشد میکرو ارگانیسم‌ها سخت و تا حدودی غیر ممکن ساخت.
میکرو ارگانیسم‌ها همئاره در پیرامون ما وجود دارند. پس برای جلوگیری از تجمع ویروس‌ها و باکتری در هوای فشرده لازم است تا شرایط نامسائدی برای آنها ایجاد نمود.
یکی از راه‌های ورود و تجمع باکتری در هوای فشرده، عبور آنها از نشتی‌های سیستم هوای فشرده می‌باشد. همانطور که گفته شد این موجودات بسیار ریز بوده و از فضاهای تنگ به راحتی عبور می‌کنند. پس به خاطر داشته باشید که همواره سیستم هوای فشرده خود را از منظر وجود نشتی بررسی نمایید.
جلوگیری از رشد میکرو ارگانیسم‌ها :
جلوگیری از ورود و رشد میکرو ارگانیسم‌ها در سیستم هوای فشرده کاری دشوار می‌باشد. انجام و رعایت یک شرط نمی‌تواند از تجمع باکتری در هوای فشرده جلوگیری کند. پس لازم است تا مجموعه‌ای از اقدامات به صورت دقیق انجام پذیرد تا بتوانیم با خیال راحت از هوای فشرده خود استفاده کنیم.
1 – نشتی‌های کمپرسور را برطرف کنید :
پیدا کردن نشتی در کمپرسور هوا کار دشواری نیست. شما می‌توانید به راحتی از دستگاه‌های نشتی یاب اولتراسونیک استفاده کرده و یا به دنبال صدای خش خش خروج هوا در طول لوله‌های انتقال باشید. همچنین استفاده از آب و صابون نیز به شما در یافتن نشتی کمک زیادی می‌کند.
2 – از چند فیلتر استفاده کنید :
گفتیم که اندازه باکتری‌های ریز بین 1 تا 3 میکرومتر می‌باشد. اغلب فیلترها در جذب ذرات به این کوچکی ناتوان هستند. پس لازم است تا از چندین فیلتر استفاده نمود. پیشنهاد می‌کنیم که از یک فیلتر ورودی قوی ذرات و فیلتر جذب کننده استفاده نمایید. همچنین بهتر است تا در لوله‌های انتقال هوای فشرده خود نیز از میکرو فیلتر استفاده نمایید.
3 – تمیز و تعویض کردن فیلترها را فراموش نکنید :
همواره طبق یک برنامه زمان بندی شده مشخص، اقدام به تمیز نمودن فیلترهای خود کنید. همچنین پس از مدتی نیز فیلترها را به کلی جایگزین نمایید. چراکه فیلترها دارای عمری مفید بوده و پس از مدتی در جذب ذرات ریز، توانایی خود را از دست خواهند داد.
4 – از خشک و خنک بودن هوای محیط اطمینان حاصل کنید :
اگر هوای ورودی به کمپرسور هوا، گرم و مرطوب باشد، احتمال تجمع باکتری‌ها در کمپرسور هوای شما افزایش پیدا می‌کند. با این‌حال ممکن است هوای محیط زندگی شما تا حد زیادی گرم و مرطوب باشد. در این مواقع سعی کنید تا کمپرسور خود را در اتاقی با تهویه مناسب و دمای پایین قرار دهید.
5 – اگر از هوای فشرده در صنایع دارویی و غذایی استفاده می‌کنید، کیفین هوای فشرده را آزمایش کنید :
در صنایعی چون صنایع بهداشتی، غذایی و دارویی که از حساسیت بالایی برخوردارند، لازم است تا در بازه‌های مشخصی هوای فشرده را مورد بازبینی و آزمایش قرار دهید.
آزمایش هوای فشرده برای یافتن باکتری :
بنا بر حساسیت صنایع بهداشتی، غذایی و دارویی، آزمایش هوای فشرده برای یافتن باکتری‌ها ضرورت دارد.
گرچه تمامی اقدامات پیشگیرانه لازم را انجام داده باشید باز امکان دارد که باکتری‌ها با گذر زمان، موفق به ورود به کمپرسور هوا و رشد و تکثیر در آن شوند. پس برای اطمینان از عدم وجود باکتری‌ها در بخش‌های مختلف سیستم، از آن بخش‌ها نمونه برداری انجام می‌دهیم.
هنگام آزمایش میکرو ارگانیسم‌هایی چون باکتری، ویروس و کپک، این سوال بوجود خواهد آمد که از چه قسمت‌هایی نمونه برداری انجام دهیم ؟
قسمت‌های پرخطر کمپرسور خود را انتخاب کرده و از آن قسمت‌ها نمونه برداری انجام دهید. سپس به این قسمت‌ها از نظر مقدار آلودگی امتیاز دهی کرده و تمامی امتیازات را ثبت نمایید. بدین شکل در آینده می‌توانید آلودگی آن بخش را با سوابق آن مقایسه کرده و نتیجه گیری کنید.
سوال دیگری که مطرح است، دوره‌های گرفتن آزمایش می‌باشد.
اینکه موضوع که هرچند وقت یکبار ملزم به گرفتن آزمایش هستید بستگی به صنعت شما دارد. برای اطلاع از این موضوع به استانداردها و الزامات صنعت خود مراجعه کرده و چگونگی و دوره‌های زمانی تکرار آزمایشات را پیدا کنید.
بطور معمول، آزمایش‌ها در دوره‌های یک ساله، شش ماهه و سه ماهه انجام می‌شوند. علاوه براین لازم است تا قبل و بعد از انجام هرگونه تغییرات در سیستم، آن را مورد آزمایش قرار دهید.
در هنگام آزمایش گرفتن از سیستم به دنبال آلودگی‌ها از جمله گرد وغبار، رسوب، زنگ زدگی، روغن و بخار روغن، آب و بخار آب باشید. برای بررسی آلودگی‌ها میکروبی نیز از کیت‌های میکروبی استفاده نمایید.
چگونه آلاینده‌ها را از کمپرسور هوا حذف کنیم ؟
در صورتی که در طی آزمایش‌ها متوجه وجود میکرو ارگانیسم‌ها در سیستم کمپرسور هوای خود شدید، لازم است تا اقداماتی برای حذف و جلوگیری از رشد مجدد آنها در پیش بگیرید. ابزارهای مختلفی برای کمپرسورهای هوا وجود دارند که در امر حذف میکرو ارگانیسم‌ها به ما کمک شایانی می‌کنند.
از فیلترها استفاده کرده و آنها را بصورت دوره‌ای تعویض نمایید :
وجود چندین فیلتر در کمپرسور و لوله‌های انتقال، هوای فشرده را تازه و تمیز نگه می‌دارد. پس از چندین فیلتر در امتداد سیستم هوای فشرده خود استفاده نمایید. همانطور که گفته شد، میکرو ارگانیسم‌های ریز می‌توانند از بین حفره‌های فیلتر عبور کنند و هرچه فیلتر بیشتر کار کرده باشد، احتمال رد شدن باکتری‌ها از آن بیشتر می‌شود.
پسز لازم است تا در دوره‌های زمانی مشخصی اقدام به تعویض فیلترهای خود کنید. همچنین می‌توانید افت فشار سیستم را رصد کنید. در صورت افزایش افت فشار و عدم وجود نشتی یا سایر مشکلات در سیستم، یک یا چند عدد از فیلترهای شما نیاز به تعویض شدن دارند.
از افتر کولر استفاده کنید :
کمپرسور هوا مقدار زیادی گرما تولید می‌کند. در نتیجه هوای فشرده شده گرم شده و به رشد میکروب و باکتری در هوای فشرده کمک می‌کند. افتر کولر با خنک کردن هوای فشرده شده نه تنها دمای آن را کاهش می‌دهد، بلکه رطوبت هوا را نیز کاهش خواهد داد.
میعانات سیستم را به درستی دفع کنید :
میعانات سیستم کمپرسور هوا شامل آب چگالیده شده و روغن می‌شوند که برای طبیعت و محیط زیست خطرات زیادی دارند. پس هرگز اقدام به دفع آنها از طریق فاضلاب نکنید. سعی کنید تا از دستگاه تصفیه میعانات استفاده نمایید.
جمع بندی :
هوای اطراف همواره حاوی میکرو ارگانیسم‌ها می‌باشد. میکرو اگانیسم‌ها به صورت انفرادی خطرات زیادی ایجاد نمی‌کنند اما از آنجایی که سرعت رشد آنها بسیار زیاد و نمایی می‌باشد، در صورت مساعد بودن شرایط، تکثیر شده و تبدیل به عواملی بسیار خطرناک خواهند شد.
در نتیجه لازم است تا در وهله اول از ورود میکرو ارگانیسم‌ها به کمپرسورهای هوا جلوگیری کنیم و در کنار آن، شرایط را برای رشد و تکثیر آنها دشوار سازیم. بدین گونه می‌توان از عدم تجمع میکرو ارگانیسم‌هایی چون میکروب و باکتری در هوای فشرده اطمینان حاصل نمود.
انجام چنین اقداماتی برای تمامی صنایع مهم و الزامی می‌باشد اما در صنایعی چون داروسازی‌ها، صنایع خوراکی و بهداشتی، این مهم دوچندان می‌شود. برای اینگونه صنایع استانداردها و الزامات خاصی تعیین شده که لازم است طبق آن استانداردها پیش بروید.
شادکام و سلامت باشید
احسنت عالی بود
سپاس‌گزارم
واقعا ارزش وقت گذاشتن داشت